BACCHUS VE ARIADNE “BACCHUS AND ARIADNE” – TIZIANO

Girit Kralı’nın kızı Ariadne, Minos Labirenti’ndeki canavar Minotaur’u öldürmek üzere gelen Theseus’a aşık olur. Onun labirentten sağ salim kurtulabilmesi için yardımcı olur ve sonrasında da onunla birlikte krallığını geride bırakıp kaçar. Yol üzerinde konakladıkları Naxos’ta uykuya dalan Ariadne vurdumduymaz Theseus tarafından adada unutulur. Uyandığında Theseus’un gemisinin uzaklara doğru yol aldığını gören Ariadne, tam o anda karşısında şarap ve eğlence tanrısı Bacchus’u (Yun. Mit. Dionysos) bulur. Bacchus, Ariadne’ye görür görmez çarpılmıştır. Theseus’a olan aşkına karşılık bulamayan Ariadne, bu yeni talibin aşkına karşılık verir ve Bacchus ile evlenerek tanrı katına çıkar.

Tiziano, Latin şairi Catullus’un bu hikayeyi kaynak alan şiirinden yola çıkarak eserini yaratmıştır. Eserdeki birçok ayrıntı hikayede anlatıldığı gibidir:

1) En solda uykusundan uyanıp terk edildiğini fark eden Ariadne’nin sol kenarda uzaklaşan gemiye doğru yönelişi görünmektedir. Bu telaş ve hayalkırıklığı içinde Ariadne yakında beliren Bacchus’un görüntüsüne kilitlenmiş, şaşkınlıkla tam ona bakarken resmedilmiştir.

2) Resmin odak noktasındaki Bacchus, açık renkli teni ve görkemli, şarap rengi kumaştan giysisi ile en dikkat çekici figürdür. Ariadne’yi görür görmez arabasını durdurmuş; arabasından atlayarak Ariadne’ye doğru yönelmiş; bakışlarını Ariadne’ye kilitlemiştir. Bacchus ve Ariadne’nin karşılaşma anı tam bu noktada Tiziano tarafından dondurulmuştur.

3) Resimdeki birçok element Bacchus Kültü’ne atfedilen simgelerdir. Örneğin arabanın önünde durmuş iki çita Bacchus’un arabasını çekmektedir. Latin Mitolojisi’nde aslında leoparlar Bacchus’un arabasını çeker; fakat bu eserde Tiziano çitaları kullanmayı uygun görmüştür. Çitalar resimde hareket halinde olmayıp sakin şekilde bekleyen tek figür grubudur.

4) Bacchus’un ardından gelen grup onun takipçileridirler. Şarabın, eğlencenin, esrikliğin tanrısı olan Bacchus sürekli onunla hareket eden ve bir yandan içen, eğlenen, sarhoş halde kendinden geçen bir grupla tasvir edilir. Hemen ardında görülen kızlardan (Bacchata) biri elinde def, diğeri elinde zillerle Bacchus’un konvoyuna yaptıkları müzikle eşlik etmektedirler.

5) Ön planda yer alan yılanla sarılı figür Bacchus’un takipçilerinden biridir. Yılanla sarılı olmasının sebebi Tiziano’nun temel aldığı Catullus’un şiiirinde geçen dizelerdir. Aynı zamanda eserin tamamlandığı dönemde Roma’da ortaya çıkarılmış antik Laocoön heykel grubundan da esinlenmiş olunduğu gözden kaçmaz.

Laocoön

6) Resmin ön planında yer alan çocuk görünümlü Satir (Satyr) Bacchus’un simgelerinden biridir. İnsan gövdeli, keçi bacaklarına sahip satirler Bacchus kültünün önemli parçasıdırlar ve Bacchus’un beraberinden ayrılmazlar. Bu çocuk satir Bacchus’un konvoyuna önderlik etmekte ve ardında bir dana kafası sürüklemektedir.

7) Resmin en sağındaki satir görünüme bürünmüş figür Bacchus’un takipçilerinden biridir. Elinde asma yaprakları ile sarılı asa Bacchus’un simgelerinden biridir. Hemen ileride elinde def çalan Bacchata ile bakışmakta olan bu figür, bu bakışma ile Ariadne ve Bacchus çiftinin bir eşleniğini de resmin sağ kısmında oluşturmaktadır.

8) Resmin geri planında bir eşek üzerinde yol alan uykulu, sarhoş bir şişman figür görünmektedir. Bacchus’u bir bebekken bakıp büyüten Silenos’tur bu. Keçi gövdesi üzerinde yaşlı çirkin bir figür olarak betimlenen Silenos, Bacchus’un yanında resmedilir.

9) Resmi sipariş eden Ferrara Dükü Alfonso d’Este’ye dair işaretler de resmin birkaç noktasında seyirciye sunulmaktadır. Örneğin konvoya dönmüş havlayan küçük köpek muhtemelen Dük’ün saray eşrafındandır; aynı zamanda sol altta Tiziano’nun imzasını üstünde taşıyan altın kupa da yine Dük’e ait değerli eşyalardan biri olmalıdır.

10) Ariadne’nin hizasında sol üstte gökyüzünde görünen yıldız grubu Bacchus’un Ariadne’ye armağan olarak gökyüzüne taşıdığı evlilik tacı olup “Corona” isimli takımyıldızına dönüştürülen yıldızlardır.

Renkleri en güzel kullanan ressamlardan biri olarak tanınan Tiziano, bu eşsiz kompozisyonda da renklere ustaca hakimiyetini gözle önüne sermiştir. Deniz-hava ile kara arasında çapraz bir hat ile ayrılan resmin sol kısmı gökyüzü ve denizin mavisine eşlik eden Aridane’nin mavi giysisi ile soğuk tonlarla kaplıdır. Sağ tarafta ise Bacchus ve ekibinin yeşil, sarı ve kahverenginin sıcak tonlarının hakimiyeti öne çıkar. Bu iki grubu dengelemek adına Tiziano Ariadne’nin giysisine kırmızı bir eşarp eklemiş ve bacchata’ları mavi tonlarda kumaşlarla donatmıştır.

Konum: Ulusal Galeri “National Gallery”, Londra
Tarih: 1523-1524
Dönem: Rönesans
Alt Grup: Venedik Rönesansı “Venetian Renaissance”