LEVI’NİN EVİNDE ZİYAFET “THE FEAST IN THE HOUSE OF LEVI” – VERONESE

 Levi’nin Evinde Ziyafet, Venedik Okulu’nun ünlü ressamlarından biri olan Veronalı Paolo Veronese’nin Santi Giovanni e Paolo Dominiken Manastırı’nın siparişi üzerine yaptığı eseridir. Söz konusu eser, Veronese’nin diğer ünlü yapıtları: “Cana’da Düğün” (bknz. Cana’da Düğün “The Wedding at Cana” – Veronese), “Büyük Gregory’nin Evinde Akşam Yemeği” ve “Simon’ın Evinde Akşam Yemeği” gibi çok büyük ölçülere (12.8m x 5.5m) sahip bir ziyafet resmidir.

Manastırın siparişi aslında İsa’nın Havarileri ile yediği son akşam yemeğinin (bknz. Son Akşam Yemeği “The Last Supper” – Leonardo da Vinci) betimlenmesidir. Veronese büyük ölçülerdeki tuvaline görkemli kemerler ve kolonlarla oluşturulmuş bir açık hava locası ve içine kurulu uzunca bir ziyafet masası oturtmuş ve çevresinde kalabalık bir figürler grubu ile yapıtını donatmıştır.

Eserin tam ortasında başındaki ince ışıklı hale ile görülen İsa hemen yanındaki – Evanjelist Yahya olması muhtemel – en genç havarisi ile sohbet etmektedir. İsa’nın diğer yanında görülen havarisi Petrus ise yemek masasındaki kuzuyu parçalamaktadır. Kuzu İsa’ya ve onun çarmıhta gerilerek kurban edilmesine bir atıftır. Masanın karşı tarafındaki kırmızı giysili huzursuz bakışlı adamın ise İsa’ya ihanet edecek olan havarisi Yahuda “Judas” olması muhtemeldir.

İsa ve Havarileri masanın çevresinde – beklenmedik şekilde – idealize edilmemiş, doğal pozlarda oturmakta ve gündelik bir görünümle seyirciye sunulmakta ve gerçek insan eylemleri gerçekleştirdikleri vurgulanmaktadır. Eserde yalnızca masada oturanlar değil, aynı zamanda masaya hizmet eden hizmetkarlar ve locanın birçok farklı bölgesine dağılmış Venedikli kıyafetleri içindeki diğer isimsiz figürler de farklı eylemlerde bulunur şekilde betimlenmiştir. Özellikle ellerindeki baltalı kargıları ile sağ taraftaki merdivenden aşağı inmekte olan sarı-lacivert giysili Alman askerleri, dönem Venediklilerinin hiç hoşuna gitmeyecek figürlerdir. Öte yandan ön planda dikkat çeken cüceler ve soytarı, yine dini içerikli bir resimde beklenmedik görünümler sunar. Masanın altına gizlenmiş kedi ve ona bakan köpek de sıradan bir günlük görünüm oluşturmaya katkıda bulunur. Eserin sol tarafında kalmış sarıklı figürler ise Venedik’in Avrupa ile olduğu kadar doğu ile de ne denli güçlü ticari ilişkiler içinde olduğunu vurgular.

Son derece görkemli ve ahenkli bir görünüme sahip olsa da Veronese’nin eseri Venedik’te büyük bir skandala sebebiyet vermiştir. İsa’nın Havarilerine içlerinden birinin ona ihanet edeceğini belirttiği ve ekmek-şarap ayinini açıkladığı bu önemli dini olay, görkemli ölçülere sahip ama figürlerle dolu bu tabloda büyük ölçüde kaybolmuş durumdadır. Dönemin Roma Katolik Engizisyonu eseri şiddetle eleştirmiştir. Nitekim, Veronese resimde cüceler, soytarılar, Alman askerleri gibi dini içerikli olmayan figürleri resmetmiştir. Hatta Veronese’nin görkemli mimari ögeleri ve figürlerin doğal tavırlarını resmetmeye gösterdiği özen sebebiyle son akşam yemeğinin ruhani yönünü resmetmeye yeterince önem vermediği bile düşünülebilir. Leonardo da Vinci’nin eseri, ruhani ve duygusal içeriği öne çıkarmak için fazlalıkları ne kadar atmışsa, Veronese’nin eseri bir o kadar fazla figürle eserini doldurmuştur. Leonardo aynı hikayeyi zamansız bir dünyaya taşıyıp seyirciye eşsiz bir ruhaniyet hissi sunarken, Veronese hikayeyi çağdaş bir boyuta taşımıştır. Dolayısıyla eser beklenilen etkili dini içeriğe sahip olmaması ve din dışı (ve özellikle hoş görülmeyen) figürler içermesi sebebiyle kafir işi bulunmuş ve sonrasında Veronese’nin Engizisyon Mahkemesi’nde sorgulanmasına neden olmuştur.

Bugün yazılı metin halinde kayıtları bulunan Veronese’nin sorgusu Engizisyon Mahkemesi’nin özellikle hangi içerikten rahatsız olduğunu kanıtlar. Veronese Engizisyon Mahkemesi tarafından Havarilerin eserde ne yaptıkları, esere koyduğu dini içerikli olmayan figürlerin kim tarafından istendiği ve tablodaki gülünç aşırılığın sorumlusunun kendisi olup olmadığı yönünde sorgulanmıştır. Veronese eserde istediğini yapabilmek için yeterli yetki almış olduğunu ve ölçüleri sebebiyle yapıtını figürlerle doldurması gerektiği açıklamış ve sanatçının hayalgücünün ona sağladığı ehliyeti öne çıkarmıştır. Mahkeme eserdeki birçok figürün değiştirilmesini talep etmesine rağmen Veronese bunu kabul etmemiştir. Fakat bunun yerine eserin ismini “Son Akşam Yemeği”nden, “Levi’nin Evi’nde Ziyafet”e değiştirmiştir. Eserin yeni ismi konusunu İncil’in bir başka hikayesi olan vergi toplayıcı Levi’nin evinde İsa’nın yediği yemekten almaktadır. Bu yeni isim açıkça hem Mahkeme’yi, hem Manastır’ı, hem de sanatsal saygınlığına sahip çıktığı için Veronese’yi tatmin edebilmiştir.

Eser Veronese’nin tipik ziyafet resimlerinin bir örneğidir. Venedik Okulu’nun tipik görsel yöntemi olan ayrıntıcılık ve canlı renkler eserin tamamına hakimdir. Hareketli ve doğal görünümlü figürler geniş ve görkemli bir mimari yapı içinde yer alırlar. İki katlı bir merdivenin ulaştığı loca kolonlar ve üçlü kemer yapısıyla ayrılmıştır. Rönesans mimarisinin tipik yapısını ortaya koyan tasarımda karo desenli zemin de seyircinin dikkatini orta kemerin içinde yer alan İsa’ya çeker. Eser sembollerle dolu olsa da etkileyici görünümü özellikle Venedik Cumhuriyeti’nin dönemdeki gücü ve ihtişamını vurgulamak amacıyla yapılmış izlenimi yaratır.

Konum: Accademia Galerisi “Gallerie dell’Accademia”, Venedik
Tarih: 1573
Dönem: Rönesans
Alt Grup: Venedik Rönesansı “Venetian Renaissance”