BİR NARIN ETRAFINDA UÇAN ARININ SEBEP OLDUĞU RÜYADAN UYANMADAN BİR SANİYE ÖNCESİ “ONE SECOND BEFORE THE AWAKENING FROM THE DREAM CAUSED BY THE FLIGHT OF A BEE AROUND A POMEGRANATE” – DALÍ

Gerçeküstücü ressam Dalí eserlerinin büyük çoğunluğunu “el yapımı rüya fotoğrafları” olarak adlandırmıştır. Bu eserinde de yine bir rüya betimlemesi sunan ressam, eşi Galarina’nın “Gala” gördüğü bir rüyadan esinlenmiş ve onu rüyasından uyanmak üzereyken resmetmiştir.

Geniş bir perspektif ile geri planda derin bir ufuk çizgisi ile betimlenmiş eser, özellikle sağ taraftaki kayalıklar sebebi ile ressamın birçok eserinde yer alan Port Lligat manzarasını çağrıştırır. Ön planda suyun üzerinde yüzen bir kaya parçasına uzanmış Gala uyuklar halde görülmektedir. Kayalığın hemen önündeki iki su damlası arasında hava süzülen bir nar yer alır. Geri planda ise Gala’nın gördüğü rüyayı anlatan nar, balık, kaplanlar ve tüfekten oluşan bir nesneler dizisi görünür. Ayrıca Dalí’nin rüya temalı eserlerinde kullandığı flamingo bacaklı, sırtında bir dikilitaş taşıyan fil geri planda yerini almıştır.

Nar ve çevresinde uçan arı eserin isminde de belirtildiği gibi Gala’nın gördüğü rüyanın nedenidir. Geri planda görünen büyük nar gerçekte Gala’nın yakınında bulunan küçük narın rüyadaki temsilcisi ve aynı zamanda rüyanın da başlangıç kaynağıdır. Narın etrafında dönen arının vızıltılı uçuşu gerçekte Gala’yı uykusundan uyandırmıştır. Öte yandan, rüyadaki imgelerden biri olan tüfeğin süngüsü de arının tiz vızıltısını ve iğnesini çağrıştırırcasına Gala’nın koluna dokunmakta ve onu uyandırmaktadır. Gerçekte rüyasından vızıltı sebebiyle uyanan Gala, rüyasında da onu çağrıştıran tüfekle uyanmak üzeredir. Rüyadan uyanma anının bir şafak vakti olduğunu kanıtlarcasına ay hala yarı aydınlık gökyüzünde görünmektedir.

Eserdeki birçok obje geleneksel anlamlarının yanısıra Dalí’ye göre özel anlamlar da içermektedir:

1) Nar, Hristiyanlık inanışında aşkın,yeniden doğuşun, doğurganlığın ve sonsuz yaşamın simgesidir. Fakat resimde görünen açılmış nar Dalí için daha çok kökenini oluşturan Akdeniz kültürünün simgesidir. Nardan fırlayan iki tane Gala’nın Port Lligat’taki evlerinin bahçesine diktiği iki nar ağacını simgeler.

2) Kırmızı balık Akdeniz’e özgü türlerden biri olan İskorpittir. Bir tehlikeli sezdiğinde zehirli yüzgecini çıkaran İskorpit, eserde ağzından çıkardığı kaplana doğru açılmış yüzgeci ile yukarı doğru atılmaktadır.

3) Kaplan figürleri Dalí’nin Amerika’da yaşadığı dönemde ülkeyi gezen Ringling Bros ve Barnum & Bailey Sirklerinin birleşik gösterisinin afişinden alınmadır. Sirk kaplanlarının kükreyen görüntüsü Gala’yı uykusundan uyandıran etmenmiş gibi görünür olsa da aslında Gala kaplanların kükremesinden değil, tüfeğin süngüsünden dolayı uyanmaktadır.

Ringling Bros and Barnum & Bailey Sirk Afişi

4) Sırtında bir dikilitaş taşıyan ince bacaklı fil figürü Dalí’nin rüyalarda görünen sıradışı figürlere dair göndermesidir. Fil figürü Bernini’nin Pulcino della Minerva’sından esinlenmiştir (bknz. Aziz Anthony’nin Baştan Çıkarılışı “The Temptation of Saint Anthony” – Dalí).

5) Dolgun ve idealize çıplak vücudu ile Gala resimde huzur içinde uyanmaktadır. Bu huzurlu duruşu kaplanların vahşi atağı ile karşıtlık yaratır. Ön plandaki narın iki yanında görünen yumurta şeklindeki su damlaları Gala’nın doğurganlığına dair bir göndermedir. Narın kaya üzerine düşen kalp şeklindeki gölgesi ressamın eşine olan aşkını vurgular.

Havada asılı duran bu figürler zinciri ile Dalí seyirciye Gala’nın rüyasındaki aşamaları teker teker göstermekte ve hepsinin sonlandığı anda rüyanın sonlanmasından bir saniye önceki anı dondurarak sunmaktadır. Sıradışı figürler Dalí’nin gerçeküstücü tarzını yansıtırken Freud gibi psikanalistlerin de dönemdeki yorumlamalarının bir yansımasını gözler önüne serer. Birbiri ile tamamen ilişkisiz nesneler, bilinçli seyirci zihni tarafından rüya görenin bilinçaltına dair yansımalar olarak görülür. Bu sayede seyirci rüyayı ve bilinçsiz halde yatan Gala’nın zihnini yorumlama hakkına erişir. Aynı zamanda Freud tarafından da desteklenen “uzun bir rüyadan bir dış etken tarafından uyandırılırken bu etkeni çağrıştıran bir nesnenin rüyada görülmesi” görüşü de arının vızıltısı ve iğnesi ile tüfeğin süngüsünün ilişkilendirilmesi ile yansıtılmış olur.

Konum: Thyssen-Bornemisza Müzesi “Thyssen-Bornemisza Museum”, Madrid
Tarih: 1944
Dönem: Modernizm
Akım: Gerçeküstücülük “Surrealism”