ÇARPIK AYAKLI ÇOCUK “THE CLUB-FOOTED BOY” – RIBERA
İspanyol ressam Ribera, gençliğinde ülkesinden ayrılıp İtalya’ya yerleşmiş ve bir daha geri dönmemiştir. İtalya’da “Lo Spagnoletto” (Küçük İspanyol) olarak anılan ressam, ünlü ressamlar Correggio (bknz. Jüpiter ve Io “Jupiter and Io” – Correggio) ve Caravaggio’dan (bknz. Aziz Thomas’ın Şüpheciliği “The Incredulity of Saint Thomas”, İsa’nın Mezara Konulması “The Entombment of Christ”, Medusa – Caravaggio) yoğunlukla etkilenmesine rağmen, İspanyol sanatının özelliklerini de eserlerine aktarmıştır.
Umutsuzluğunu, hüznü ve acıyı resmetme konusunda uzmanlaşan Ribera, kendi tarzında bir gerçekçilik ve yoğunlukla kasvetli, acıklı ve dokunaklı eserler üretmiştir.
Ribera bu eserde Napoli caddelerinde dolaşan bir çocuğu resmetmiştir. İlk bakışta herhangi bir çocuk gibi görünen figür, dikkat çekici sırıtışı ile seyirciye bakar. İncelendikçe ayrıntıları ortaya çıkan eserde, çocuğun kahverengi tonlardaki yırtık pırtık eski giysilerinden maddi olarak pek de iyi durumda olmadığı anlaşılır. Elinde tıpkı bir tüfek gibi tuttuğu ahşap çubuğun aslında bir koltuk değneği olduğu anlamak ise kısa sürmez. Bu noktada, seyircinin bakışları çocuğun bacak ve ayaklarına yönelir, ve esere de ismini veren çarpık ayak o noktada aydınlanır. Sağ ayak ilk başta tuhaf görünmese de dikkat edildiğinde ayağın çarpık biçimde yayvan bir yapısı olduğu ve içe dönük olarak yere bastığı fark edilir. Geriplanda kalan diğer ayağın yapısı tam olarak görünmese bile, çocuğun doğuştan çarpık olan ayağı sebebiyle engelli olduğu ve taşıdığı koltuk değneği vasıtası ile yürüdüğü anlaşılır.
Çocuğun elinde tuttuğu yazı bir diğer dikkat çekici ögedir. Notun üzerinde Latince “Da Mihi Elemosinam Propter Amorem Dei” yazar, ki bu da “Tanrı Aşkına Bana Sadaka Verin” demektir. Çocuğun neden sözlü olarak dilenmeyip de bir not taşıdığını düşünen seyirci durumun vehametini anlayacaktır. Çocuk sadece sakat değil, aynı zamanda da zihinsel engellidir. Konuşup kendini ifade edemeyeceği için de eline bir not tutuşturulmuştur. Bu noktada, çocuğun ilk başta dikkati çeken tuhaf “gurur dolu” sırıtışının nedeni açıklığa kavuşur. Aslında hiçbir neden yoktur, ve bu dilenci ve zihinsel engelli çocuk yalnızca kendi kendine durmuş, boş boş seyirciye bakarak amaçsızca sırıtmaktadır.
Eserin yapımından yüzyıllar sonra resimdeki çocuğun aslında çarpık bir ayakla doğmadığı, ama o dönemde bilinmeyen “serebral palsi” isimli rahatsızlıktan muzdarip olduğu anlaşılmıştır. Doğum sırasında oksijen yetersizliğinin yol açtığı beyin lezyonları sebebiyle muhtemelen çocuğun ayağında da bir çeşit kısmi felç bulunmaktadır. Aynı rahatsızlığın sebep olduğu zihin geriliği ve konuşma güçlüğü de eserdeki çocuğun saf sırıtışını ve elindeki notu doğrudan açıklayabilmektedir.
Eser, acıları ve acayiplikleri özellikle seçip resmeden Ribera’nın tuhaf doğasının yanı sıra, 17. yüzyıl Felemenk ve Flaman sanatlarının büyük ilgiyle yaklaştığı “yoksulluk” temasının da etkili bir göstergesidir. Dönemin ilginç biçimde ilgi çekici bulunan bu teması, ucube olarak nitelendirilebilecek tuhaf görünümlerdeki cücelerin, engellilerin, soytarıların ve bunun gibi birçok aşağı seviyede görülen insanların ve yoksulların zayıf ve düşkün hallerinin betimlenmesini temel alır. Eserin Ribera’ya Napoli’de yaşayan Flaman sanat simsarı Ferdinand van den Eynden tarafından sipariş edilmiş olması temasının neden seçildiğini ortaya koymaktadır.
Resimdeki çocuğu yakından ve düşük bir perspektiften resmeden ressam bu şekilde figüre sıradışı bir anıtsallık vermiş ve onu sanki bir soyluymuş gibi gösterebilmiştir. Çocuğun gururlu ve kendine güvenen duruşu, bir tüfek gibi omzuna attığı koltuk değneği, çocuğun resminin yapılmasından dolayı ne denli memnun olduğunu seyirciye anlatır. Ribera, eserindeki yoksul ve “ucube” olarak nitelendirilebilecek modelini aşağılamayıp, aksine kendine has bir itibar ile resmetmiştir.
Konum: Louvre Müzesi “Musée du Louvre”, Paris
Tarih: 1642
Dönem: Barok
Alt Grup: İspanyol Barok “Spanish Baroque”
