MODAYA UYGUN EVLİLİK II: KARŞILIKLI “MARRIAGE A-LA-MODE II: TÊTE À TÊTE” – HOGARTH

Özellikle varlık, ünvan veya asalet sahibi ailelerin çocukları arasında yapılan mantık evlilikleri 18. Yüzyıl’da İngiltere’de oldukça tartışmalı ve eleştiri hedefi haline gelen bir kavrama dönüşmüştü. Dönemin ünlü İngiliz ressamlarından Hogarth, halkın yaşayışını anlattığı tarzına çok uygun olan bir mantık evliliği temasını altı resimden oluşan bir seri olarak resmetmiştir. Söz konusu eser serinin iki numaralı parçası olup yanlış evlilikleri sıkıcılık ve özensizlik noktasına gelmiş bir çifti ve evlerinin düzensiz halini yansıtmaktadır.

Eserde dört ana figür dikkati çeker. Bunlar birbirine ilgisiz hale gelmiş olan evli çift (bir vikont ve eşi vikontes), soldaki kahya, ve geriplandaki bir diğer hizmetkardır. Figürler ve evdeki eşyalar dikkatli incelendiğinde çiftin mutsuz evliliği ve düzensiz yaşamı ortaya çıkar.

1) En sağdaki saat 01:20’yi göstermektedir. Saatin geceyi mi gündüzü mü işaret ettiği anlaşılamasa da durum her iki şekilde de vahim bir yaşama işaret eder. Eğer gece 01:20 ise muhtemelen ortadaki dağınıklık yeni bitmiş bir partinin dağınıklığıdır, soldaki vikont henüz eve gelmiş ve muhtemelen sarhoştur. Vikontes ise bir o kadar umursamaz ve kendi halinde, ve yine muhtemelen sarhoştur. Eğer saat gündüzü işaret ediyorsa da yine gece eğlencelerinden çıkmış vikont ve vikontes yarı sarhoş ve yeni uyanır haldedirler. Gün içi olmasına rağmen ev hala toparlanmamış, hatta geride görülen esneme halindeki hizmetkar bile yeni uyanmıştır.

2) Klasik İtalyan işi kolonlar ve resimlerle süslü eve pek de uygun görünmeyen bu Rokoko işi süslü duvar saati ressam Hogarth’ın itici ve yapmacık bulduğu Rokoko dönemini vurgularken söz konusu evliliğin yalan ve yanlış doğasına da dikkat çeker.

3) Sağdaki koltuğa geniş biçimde oturmuş – daha çok sızmış – olan vikontun boş bakışlarından henüz tam olarak ayılmadığı bir gece eğlencesinden gelmiş olduğu anlaşılır. Muhtemelen bir genelevden geldiğini açığa çıkaran sol cebinden çıkan kadın bonesi yan taraftaki küçük köpek (sadakat temsil eder) tarafından koklanmaktadır. Vikont’un genelevleri sık ziyaret edip muhtemelen cinsel yolla bulaşan bir hastalık kapmış olduğu ise boynundaki büyük koyu renk leke ile vurgulanır. Vikont’un iktidarsızlığına – ve dolayısıyla mutsuz evliliğine – bir referans da yerde uzanan kınından çıkmamış ama kırık olan kılıçtır.

4) Soldaki sandalyede görülen vikontes ise vikonta göre nispeten daha neşelidir. Geceyi kağıt oynayarak geçirdiği ayak ucundaki kitaptan (Hoyle and Whist – İskambil Kuralları) ve solundaki kolonun dibine saçılmış iskambil kağıtlarından anlaşılır. Kocasına göre nispeten daha tatmin olmuş bir görüntüye sahip kadının bacaklarını geniş biçimde açarak oturuşu ve ellerini kaldırarak gerinmesi dönem hanımefendilerine hiç yakışmayacak biçimde çirkindir. Aynı zamanda eteğinin önünde görülen büyükçe leke muhtemelen bir önceki gece seks yapmış olduğuna (muhtemelen kocası ile değil) dair de bir işarettir. Elindeki aynayı yukarı kaldırmış kadının sanki resmin dışındaki birine – muhtemelen aşığına – mesaj göndermeye çalıştığı düşünülebilir.

5) Vikont ve Vikontes’in birbirine zıt ruh halleri dikkat çekicidir. İktidarsız Vikont geneleve gitmiş ama başarılı bir performans sergileyemeden eve mutsuz ve sarhoş dönmüş; karısı ise başka biriyle olduğu için tatmin olmuş ve keyiflidir. Bu zıtlık karakterler arasında bir uçurumun ve dolayısıyla evlilikteki mutsuzluğun simgesidir ve mantık evliliği yapmış bu çiftin birbirlerine umursamazlıklarını da açıkça ortaya koyar.

6) Figürlerden en aklı başında ve kontrollü görünen soldaki kahya figürü dönemin katı dini kurallarına bağlı kalmış bir Metodist giysilerine sahiptir. Cebinden sarkan “Regeneration” başlıklı dini kitap Hristiyan öğretisine dair bir simgedir. Bu aklı başında kahya çiftin umarsızlığından, ahlaksız evliliklerinden ve düzensiz evlerinden yılmış, bıkmış ve hatta tiksinmiş görünmektedir. Bir eliyle yapacak pek bir şeyi olmadığını ifade eden kahya elinde ödenmemiş faturalar ve koltuk altındaki muhasebe defteri ile odadan çıkmaya yeltenmektedir. Öte yandan elinde tuttuğu ipe asılı bir diğer uzunca fatura geçen gecenin harcamalarının ne denli kabarık olduğunu gösterir ve bir müsriflik simgesidir.

7) Kahyanın hemen arkasında halının tam kolona denk getirilebilmek için kesilip katlandığı görülür. Bu evsahiplerinin öngörüsüz ve plansız olduğuna dair bir simgedir.

8) Ev kıta avrupasında yaygın olmasına rağmen İngiltere’de pek kabul görmeyen Neo-Palladian tarzında döşenmiştir (eşyalar, kolonlar – klasik mimari ögeleri). Hogarth’ın kendisinin de yoz ve bayağı bulduğu bu tarz çiftin evliliğine dair eleştirisinin bir parçasıdır.

9) Yine Neo-Palladian tarzında yapılmış şömine çöken evliliğe dair bir simgedir. Şöminenin üzerinde görülen birbiriyle ahenkli görünmeyen birçok biblo uyumsuzluk simgesi iken, hepsinin ortasındaki Roma büstünün ise burnu kırıktır, ve iktidarsızlığı simgeler. Şömine üzerinde asılı Cupid tablosunda aşk sembolü Cupid’in yıkıntılar arasında bulunduğu ve kenardaki yayının teli olmadığı görülür, ki, bu da çiftin arasında eksik olan aşkı vurgular.

10) Soldaki odanın duvarında üç havarinin resmi görülür. Fakat bunların sağında görülen bir başka resmin muhtemelen müstehcen içeriğe sahip olduğu ve perde ile kapatıldığı anlaşılır. Bu uyumsuzluğu vurgulayan ressam aynı zamanda resimde gösterdiği çıplak ayak bileği ile şehvet vurgusu yapar.

11) Önplanda görülen yan dönmüş sandalye Hogarth’ın genel olarak uyumsuzluk ve karmaşa ifade etmek için kullandığı bir simgedir. Fakat birçok sanat eserinde ayakları havada bu sandalyenin cinsel birleşmeye referans olarak kullanıldığı da bilinmektedir.

Kullandığı çok sayıda simge ile onaylamadığı bu mantık evliliğini ifade eden Hogarth, çiftin yozlaşmış birlikteliğini, ahlaki çöküntülerini ve düzensiz yaşamlarını seyirciye başarıyla aktarmıştır.

Konum: Ulusal Galeri “National Gallery”, Londra
Tarih: 1743 civarı
Dönem: 18. Yüzyıl
Akım: İngiliz Sanatı “English Art”