TAKDİR-İ İLAHİ’NİN ZAFERİ “THE TRIUMPH OF DIVINE PROVIDENCE” – CORTONA

Barok dönem tavan resimlerinin en önemli temsilcisi sayılan eser, Pietro da Cortona’nın Roma Barberini Sarayı “Palazzo Barberini” birinci katındaki (piano nobile) büyük salonun tavanında boyadığı bir fresktir. 25mx15m ölçülerindeki muazzam eser çok sayıda figürü içeren karmaşık bir Barok düzenlemeye ve alegorik bir içeriğe sahiptir.

Eserin yer aldığı saray papalık ailelerinden biri olan Barberiniler’in Roma’daki yerleşim birimidir. 17. yüzyılda Roma’da nufüzlu Barberini ailesi 1623’te aileden Kardinal Maffeo Barberini’nin papa seçilmesi (Papa VIII. Urban adı ile) ile şehirdeki gücünü zirveye taşımıştır. Papa VIII. Urban Roma’nın sanat ve mimari açısından güzelleşmesi için etkili çalışmalarda bulunmuş, çok sayıda yüksek bütçeli eser sipariş etmiş ve Roma saray mimarisi için etkili yeni standartların oluşmasını sağlamıştır.

Sarayda ziyaretçilerin karşılandığı en büyük salonun tavanını kaplayan resmin amacı seyircileri etkilemektir. Çok sayıda figür içeren tablonun ortasındaki kısımda Barberini ailesinin ruhani ve siyasi gücünü vurgulayan bir tasarım bulunmaktadır. Sonsuza uzanırmış gibi görünen geniş tasarımı sınırlayan tek öge mermer kolon ve kiriş görünüme sahip ve tavanı 5 parçaya ayıran görkemli ve süslü mimari yapıdır.

Eserin orta panelinde bulutların üzerine sarı-turuncu renkli giysisi ve elindeki asası ile görülen kadın figürü Tanrı’nın takdirini – Takdir-i İlahi “Divine Providence” temsil eder. Figürün hemen arkasında bulutlar arasında Adalet, Merhamet, Güç, Doğruluk, Güzellik ve Alçakgönüllülük’ü temsil eden figürler görülür. Takdir-i İlahi’nin hemen sol üstünde Ölümsüzlük’ü simgeleyen ve elinde yıldızlardan yapılmış bir taç tutan kadın figürü, Takdir-i İlahi tarafından elindeki tacı yukarıya çıkarması için yönlendirilmektedir. Yıldızlı tacın çıkarılacağı üst seviyede defne dalları ile yapılmış bir çelengin üç Hristiyanlık erdemi İnanç, Umut ve Sevgi’yi temsil eden kadın figürleri tarafından taşındığı görülür. Çelengin ortasında yer alan üç arı Barberini ailesi armasında yer alan semboldür. Çelengin üstünde Papalık kurumunun simgesi Cennet’in anahtarları Görkem tasviri bir kadın figürü tarafından taşınır ve yukarıdan gelen Roma’nın simgesi kadın papalık tacını ve kemerini çelengin üzerine oturtmak üzere yaklaşmaktadır. Bu sayede Barberini ailesinin bir papalık ailesi olduğu vurgulanır, VII. Urban’ın papalığını ilahsallaştırılır; şöhret ve gücünün Tanrı tarafından bahşedildiği gösterilmiş olur.

VIII. Urban, kendisinden önceki birçok başka papa gibi ailesinin papalık aracılığı ile eşi benzeri görülmemiş, yüklü miktarda mal varlığına sahip olmasını sağlamıştır. Zaten güçlü bir aileden gelerek papa seçilmesinin arkasında oldukça karanlık bir senaryo barındırdığına inanılmış ve dolayısıyla papa seçiminin de şaibeli yapılmış olduğuna dair yorumlar üretilmiştir. Özellikle bu yüzden Urban söz konusu eserle papalık tahtının ailesine Tanrı tarafından verilmiş bir hak – bir “Takdir-i İlahi” – olduğunu vurgulatmış ve ailenin politik gücünü ruhanileştirip sorgulanamaz hale getirtmiştir.

Takdir-i İlahi’nin yer aldığı bulutların altında solda zamanı temsil eden elinde tırpanı ile Kronos görülür. Kronos dünyevi aşkın simgesi olan bebek meleklerden “Cupid” birini yemekte, dolayısıyla ilahiyatın dünyevi olana galibiyetini simgelemektedir. Sağda ise Roma Mitolojisi’nin kader tanrıçaları üçlüsü Parcae, kaderi bir yün gibi eğirip ölçüp keserek belirlemektedirler.

Tavanın uzun kenarlarda yer alan yan panelleri Barberini hakimiyetinin sağladığı “iyi yönetim”e dair referanslardır. 1 numaralı panelin ortasında Barış figürü elindeki anahtar ve asa ile görülür. Sol tarafındaki Görkem figürü Barış’a bir ayna tutarken, sağdaki Sağduyu ise elindeki anahtarları sağda görülen kapıya yöneltir ve Antik Roma’da savaş dönemlerinde açılan Janus Tapınağı kapılarının kapatılmasını emreder. Kapıları kapatan kadın figürünün elinde barış simgesi zeytin dalı tutması dikkat çekicidir. Sağda tapınağın önünde genişçe bir erkek bedenindeki Öfke hemen yanındaki kadın görünümündeki Nezaket tarafından ehlileştirilmiş, bir silah yığını üzerinde çaresizce uzanmaktadır. Bu silah ve zırh yığınının ise sol taraftaki Roma demirci tanrısı Vulcan’ın demir atölyesi tarafından üretildiği görülür.

2 numaralı panelde ilahi aşkın dünyevi aşk karşısında zaferi simgelenir. Alevli bir kase ve bir kitap taşıyan Bilgelik yukarı yükselmekte ve İffet, Dindarlık ve İlahi Aşk aracılığı ile desteklenmektedir. Bu dini içeriğe tezat olacak şekilde sağ tarafta sarhoşluk ve eğlence simgesi şarap tanrısı Bacchus’un takipçileri Silenus ve Bacchanteler, sol tarafta ise Şevhet aralanan perdeler arasında uzanırken görülür.

3 numaralı panelde erdem ve bilgelik tanrıçası Athena’nın (zırhı, kalkanı ve elindeki mızrağı ile) devlere karşı zaferi, dolayısıyla da kötü ve kaba gücün akıl ve erdem karşısındaki yenilgisi vurgulanır. 4 numaralı panelde Yunan kahramanı Herkül’ün Harpiler ile mücadelesi açgözlülüğe karşı bir mücadele ve zafer olarak vurgulanır. Herkül’ün sağında yukarıda elindeki dallardan oluşan demetle Adalet simgelenirken, Hayırseverlik elindeki bereket boynuzundan halka altınlar saçmaktadır.

Görkemli tavan freski dinamik yapısı, ritmik düzenlemesi ve renkli figürleri ile Barok’un canlı gösterim tarzının ve asimetrik tasarımının etkili bir örneğidir. Tavan üzerinde yarattığı konumsal illüzyon ile Cortona eserin bulunduğu salonda güçlü bir derinlik oluşturmayı başarmıştır.

Konum: Ulusal Antik Sanat Galerisi – Barberini Sarayı “Galleria Nazionale d’Arte Antica – Palazzo Barberini”, Roma
Tarih: 1632-1639
Dönem: Barok
Akım: İtalyan Barok “Italian Baroque”