APELLES CAMPASPE’Yİ RESMEDİYOR “APELLES PAINTING CAMPASPE” – VAN HAECHT

Van Haect’ın son derece geniş boyutlarda bir salon ve içinde sergilenen çok sayıda resim ve heykeli betimleyen bu eseri seyirciyi ilk bakışta etkileyen görkemli bir görünüm sunar. Bu eser, 17. Yüzyıl’ın başlarında Flaman bölgesinin Anvers şehrine özgü “kunstkamer” yani “sanat odası” olarak adlandırılan resim türüne ait.

Özellikle sanat koleksiyonlarını resmetmesi ile tanınan Flaman ressam Van Haecht, bu eserde Anvers’in en seçkin tüccarlarından biri olan Cornelis van der Geest’in sanat koleksiyonunu resmetmiştir. Van Haecht’in olduğu gibi Rubens’in de işverenlerinden biri olan Cornelis van der Geest, yaşadığı dönemde Anvers’in en meşhur sanat koleksiyonlarından birine sahiptir. Van Haecht işverenine ait bu eşsiz koleksiyonun küratörü olarak çalışmış, aynı zamanda da bu eserle de söz konusu koleksiyonu ölümsüzleştirmiştir.

17. Yüzyılda bu tarz sanat koleksiyonları izleyiciye çarpıcı bir görsel şölen sunar. Yalnızca resimler değil, haykeller, küreler ve çeşitli değerli eşyalardan oluşan bu koleksiyonlar çoğu zaman sahibi tarafından büyük salonlarda seçkin konuklara sergilenirdi. Eserde de görüldüğü gibi yanyana ve çoklu seviyelerde duvara asılmış veya kaide üzerinde sergilenen bu resimler ve heykeller Van der Geest’in koleksiyonunu seyirciye sanki seçkin bir konukmuş gibi sunar. Eserin en etkileyici noktalarından biri salonun bir kemerle ikinci bir odaya açılıp, daha derinde ikinci bir kemerle bir başka odaya daha açıldığını göstermesi ve bu odalarda da bir çok eser daha bulunduğunu seyirciye vurgulamasıdır.

Eser yalnızca van der Geest’in sanat galerisini değil, aynı zamanda tarihi bir olayı da betimler. Dikkatli bakıldığında eserin sol tarafında bir ressamın tuvali başında bir sanat eseri icra ettiği görülür. Bu görünüm sanat galerisini aynı zamanda sanki bir sanatçı atölyesi imiş gibi de gösterir.

Soldaki ressam MÖ 4. yüzyılda yaşamış, Antik Yunan döneminin en ünlü ressamı Apelles’tir. Günümüze hiçbir eseri kalmamış olsa da tarihi kaynaklarda Apelles’in gelmiş geçmiş tüm ressamlardan daha yetenekli olduğu belirtilmiştir. Aynı zamanda kaynaklarda Apelles’in meşhur önder Büyük İskender’in portresini de yaptığı kaydedilmiştir. Bu tarihsel şöhreti sayesinde Apelles tüm ressamların ustası olarak kabul edilmiş ve özellikle Rönesans ve Barok dönemlerinde birçok esere konu olmuştur.

Apelles tuvali başında bir kadının portresini yaparken görülür. Tuvalin ötesinde oturmuş, portreye konu olan sarı-mavi renkli giysiler içindeki kadın Büyük İskender’in metresi Campaspe’dir. Apelles’in hemen sol tarafında elindeki asaya dayanmış duran askeri zırh ve kırmızı pelerinle betimlenmiş figür ise Büyük İskender’in kendisi. İskender icra edilmekte olan portreyi işaret ediyor. Hikayeye göre, İskender Apelles’in eserinden o kadar etkilenmiş ve sonucu o kadar güzel bulmuş ki, portrenin Campaspe’nin yerini alabileceğine karar vermiş. Böylece portreyi alıp Campaspe’yi Apelles’e bir hediye olarak bağışlamış. Sonuç olarak, İskender, Apelles’in sanatının eşsiz güzelliğini doğaya tercih etmiş diyebiliriz.

Tabii ki bu tarihi olay eserde anakronik – yani zaman akışına uymayacak – biçimde resmedilmiş. Nitekim İskender ve Apelles eserin yapıldığı tarihten 21 yüzyıl önce yaşamışlar. Fakat, bu tarihi kişilikleri ve Apelles’in eşsiz sanatını bu esere konu ederek Van Haecht, işvereninin sanat koleksiyonuna dikkat çekip onun ne denli değerli ve özel olduğunu vurgulamış.

Tarihi olayın yanı sıra, bu görkemli salon gerçekte var olan Flaman, Alman ve İtalyan resimleri ve meşhur klasik heykeller ile dolu. Bugün bu resim ve heykellerin hemen hepsi tespit edebilebilmiş. Hatta bazıları günümüzde kayıp olan eserler ve Van Haecht’ın bu tablosu bize bu kayıp eserlerin asıllarının nasıl göründüğüne dair tarihi bir kayıt sunmuş oluyor (bknz. Seghers ve Mancini aşağıda).

Bu eserdeki son derece meşhur ressamların ünlü sanat eserlerinden seçmeler aşağıdaki listede yer almakta:

1) Amazonların Savaşı “Battle of the Amazons” – Rubens
2) Av Ambarı “The Game Larder” – Synders
3) Venüs Cupid’in Gözlerini Bağlıyor “Venus blindfolding Cupid” – Tiziano
4) Samson ve Delilah “Samson and Delilah” – Van Dyck
5) Belvedere Apollonu “The Belvedere Apollo”
6) Herkül Büstü “The Bust of Hercules”
7) Kılıçlı Savaşçı “A Warror with a Sword” – Mancini (Kayıp)
8) İskender Ayakkabıcıyı Kovuyor “Alexander Banishing the Shoemaker” – Van Orley
9) Venüs ve Cupid bir Satir ile “Venus and Cupid with a Satyr” – Correggio
10) Sarhoş Satir “A Drunken Satyr”- Rubens
11) Bir Adamın Portresi “Portrait of a Man” – Metsys
12) Ferry Carondolet’in Portresi “Portrait of Ferry Carondolet with his Secretary” – Sebastiano del Piombo
13) Tefeci ve Karısı “The Moneylender and His Wife” – Massys
14) Petrus’un İnkarı “The Denial of St. Peter” – Seghers (Kayıp)

Bu eser şüphesiz ki hem sanat işverenini hem de sanatçıyı çağdaşlarının gözünde yüceltmek için tasarlanmış. Eserde görülen bazı yapıtlar Van der Geest’in koleksiyonunda gerçekten yer almasına rağmen Tiziano, Correggio, Sebastiano del Piombo gibi İtalyan ressamların koleksiyonda yer almayan (hatta Anvers’te bulunmayan) ama dönemde ün kazanmış yapıtları da resme dahil edilmiş. Dolayısıyla eser aslında gerçek bir sanat galerisi ve koleksiyonu değil, Van der Geest’in koleksiyonu temel alınarak idealize edilmiş bir koleksiyonu yansıtmakta.

Konum: Mauritshuis, Lahey
Tarih: 1629 civarı
Dönem: Barok
Alt Grup: Flaman Barok “Flemish Baroque”